Πρόκειται για μια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από προβλήματα στην αντίληψη της πραγματικότητας. Βέβαια δεν παρατηρείται οργανική βλάβη του νευρικού συστήματος του ασθενή, πλην όμως όλες οι επιστημονικές εργασίες επί του αντικειμένου αφήνουν να εννοηθεί την ύπαρξη μιας λεπτής νευροφυσιολογικής και χημικής δυσλειτουργίας μάλλον άγνωστης μέχρι σήμερα.
Μάλιστα με τον όρο σχιζιφρένεια καλύπτεται ένα σύνολο νόσων με διαφορετικούς μηχανισμούς. Για παράδειγμα υφίστανται τέτοιες χρόνιες ψυχώσεις που δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ειδικότερα ούτε ως σχιζοφρένεια αλλά και ούτε ως χρόνια παραληρήματα.
Μάλιστα με τον όρο σχιζιφρένεια καλύπτεται ένα σύνολο νόσων με διαφορετικούς μηχανισμούς. Για παράδειγμα υφίστανται τέτοιες χρόνιες ψυχώσεις που δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ειδικότερα ούτε ως σχιζοφρένεια αλλά και ούτε ως χρόνια παραληρήματα.
Συνήθως τα άτομα με σχιζοφρένεια έχουν ακουστικές και οπτικές παραισθήσεις, παρανοϊκές ψευδαισθήσεις και αποδιοργανωμένη ομιλία και σκέψη ("φυγή ιδεών"), γεγονός που τους δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην κοινωνική τους αλληλεπίδραση. Τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας συνήθως εμφανίζονται κατά τη νεαρή ηλικία και επηρεάζουν περίπου 0,4%-0,6% του πληθυσμού. Ακόμα, τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή εμφανίζουν έντονη εσωστρέφεια και γενική αποδιοργάνωση του Εγώ.
Τα αίτια της σχιζοφρένειας δεν έχουν εντοπιστεί πλήρως, αλλά είναι κυρίως βιολογικής, ψυχολογικής και κοινωνικής φύσεως. Η κυρίως έρευνα που διεξάγεται για την σχιζοφρένεια εστιάζεται κυρίως στους βιολογικούς/γενετικούς παράγοντες που φαίνεται πως παίζουν και τον πιο σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη αυτής της ψυχικής διαταραχής. Η σχιζοφρένεια σήμερα σε αρκετές περιπτώσεις θεωρείται ελέγξιμη διαταραχή και μέσω της κατάλληλης θεραπείας τα άτομα που πάσχουν έχουν την πιθανότητα να επανενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο.
Ιστορικά Στοιχεία
Η σχιζοφρένεια ήταν γνωστή στην αρχαιότητα από τους Έλληνες γιατρούς του 2ου αιώνα (μ.Χ.) και συγκεκριμένα από τον Αρεταίο τον Καππαδόκη και τον Σωρανό τον Εφέσιο που πρώτοι την περιέγραψαν. Κατά τους νεότερους χρόνους έφερε το όνομα "πρώιμη άνοια" που της δόθηκε από τον Γάλλο Ωγκυστέν Μορέλ και τον Γερμανό Έμιλ Κραίπελιν, παρότι δεν πρόκειται για άνοια, (υπό την αυστηρή έννοια του όρου), αφού η πρωταρχική διαταραχή της δεν επιφέρει προοδευτική εξασθένηση της νοημοσύνης. Περισσότερο προσομοιάζει με "ψευδοάνοια" που εμφανίζεται σαν νόσος της προσωπικότητας του ατόμου.
Συμπτωματολογία
Υπό την κλασική μορφή της νόσου, όπως οριοθετήθηκε από τις εργασίες του Γάλλου Φ. Σασλέν και του Αυστριακού Ε. Μπλόυλερ, όπου και ομοφωνούν γενικά οι κλινικοί ιατροί, η σχιζοφρένεια δημιουργεί βαθιά μεταμόρφωση και ειδικότερα τη διάλυση της προσωπικότητας όπου και περιλαμβάνει:
- Ασυμφωνία ιδεών, επιθυμιών, αισθημάτων, λόγου, χειρονομιών και πράξεων με αμφιθυμία (αλληλοσυγκρουόμενα αισθήματα).
- Απώλεια επαφής, με την πραγματικότητα, αυτοαναδίπλωση σε φανταστικό εσωτερικό κόσμο (αυτισμός), με διαταραχή σχέσεων.
- Σταθερή εξασθένηση προσαρμοστικότητας και κοινωνικής δραστηριόητας, έλλειψη πρωτοβουλίας, κάθε ενδιαφέροντος και παρόρμησης
- Παραληρηματικές εκδηλώσεις, άνευ ειρμού, αφηρημένες, ανεξιχνίαστες, συνοδευόμενες συχνά με ψευδαισθήσεις.
Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο για Ψυχικές Διαταραχές (DSM-IV-R)] του Αμερικανικού Συνδέσμου Ψυχιάτρων, για να χαρακτηρισθεί κάποιος ως πάσχων από σχιζοφρένεια θα πρέπει να παρουσιάζει τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω συμπτώματα για χρονικό διάστημα τουλάχιστον ένα μήνα:
- Ψευδαισθήσεις
- Παραισθήσεις
- Αποδιοργανωμένη ομιλία (π.χ. συχνές ασυνάρτητες ή αποδιοργανωμένες προτάσεις)
- Αποδιοργανωμένη ή κατατονική συμπεριφορά (π.χ. ακινησία, υπερδιέγερση)
- Αρνητικά συμπτώματα (π.χ. έλλειψη συναισθημάτων, αλογία)
Γενικά η σχιζοφρένεια προσβάλει συνηθέστερα έφηβους και ενήλικους, και των δύο φύλων, και μέχρι 35 ετών. Σε παιδιά θεωρείται πολύ σπάνια ενώ σε άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών αποτελεί εξαίρεση.
Πηγή: http://iatropedia.gr/
Σχιζοφρένεια. Συγκλονιστική αληθινή ιστορία.
«Ο Νίκος ήταν ένα ήσυχο παιδί με ασυνήθιστα ενδιαφέροντα και τάση να απομονώνεται, χωρίς κοντινούς φίλους και παρέες. Ήταν δεκτικός στις παραινέσεις των γονιών του, δεν δημιουργούσε προβλήματα αλλά δεν άφηνε και κάποια εντύπωση, περνούσε απαρατήρητος και αυτό φαίνονταν να τον ικανοποιεί. Είχε πετύχει σε μία σχολή του μηχανογραφικού, ακολουθούσε το πρόγραμμα σπουδών, δεν ζούσε όμως τη τυπική φοιτητική ζωή. Μέσα σε ένα διάστημα λίγων μηνών ο Νίκος φάνηκε να απομονώνεται ακόμα περισσότερο στο δωμάτιο του πατρικού του. Μιλούσε μόνο για τα απαραίτητα και εξαφανίζονταν κατά τη διάρκεια της ημέρας ενώ το φως έμενε μέχρι αργά αναμμένο τη νύχτα. Κλείδωνε τη πόρτα του, σταμάτησε να μιλάει στους δικούς του παρά μόνο αποκρίνονταν μονολεκτικά όποτε ήταν απαραίτητο. Οι κινήσεις του φανέρωναν άγχος, κινούνταν πολύ γρήγορα από το δωμάτιο του έξω και πίσω. Σταμάτησε να προσέχει τη προσωπική του υγιεινή. Γίνονταν απότομος όταν οι δικοί του προσπάθησαν να τον ρωτήσουν αν έχει κάτι.Ξαφνικά, μια μέρα, η πόρτα του δεν ξεκλείδωσε.
Δεν απαντούσε, δεν άνοιγε ούτε για φαγητό για 2 ημέρες. Οι γονείς του ανησύχησαν. Με τη βοήθεια κλειδαρά ξεκλείδωσαν τη πόρτα. Ο γιος τους ήταν ξαπλωμένος στο πάτωμα, γυμνός, το δωμάτιο του ανάκατο, φύλλα χαρτιού με ορνιθοσκαλίσματα ήταν παντού. Άρχισε να φωνάζει, να τους διώχνει, με ακατάληπτες φράσεις. Φοβήθηκαν. Απευθύνθηκαν σε γνωστούς, κατέληξαν στον εισαγγελέα υπηρεσίας. Δόθηκε εντολή για αναγκαστική προσαγωγή σε ψυχιατρική κλινική. Ο Νίκος δεν αντιστάθηκε. Δεν φαίνονταν να έχει επαφή με το τι γίνονταν γύρω του».
Τι είναι η σχιζοφρένεια;
-Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της σχιζοφρένειας;
Η σχιζοφρένεια είναι ένα κλινικό ψυχιατρικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από απώλεια επαφής με τη πραγματικότητα από ενδογενή αίτια (όχι δηλαδή λόγω λήψης παραισθησιογόνων ουσιών, ή προσβολής από λοιμογόνο παράγοντα). Όπως και κάθε κλινικό σύνδρομο η σχιζοφρένεια διαγιγνώσκεται από την ύπαρξη ενός συνδυασμού σημείων (αντικειμενικών ευρημάτων διαταραχής στη διάδραση του ασθενή με το περιβάλλον του) και συμπτωμάτων (υποκειμενικών βασάνων που αναφέρει ο ίδιος ο ασθενής). Αυτά είναι στοιχεία ψύχωσης στη ψυχοσύνθεση του. Τα κύρια πεδία όπου εκτείνονται αυτά τα σημεία και τα συμπτώματα είναι:
Α. η σκέψη –ψευδαισθήσεις (ειδικά ακουστικές, π.χ φωνές αγνώστων), χαλάρωση των συνδέσεων μεταξύ των ιδεών και παραληρηματικές ιδέες, ιδιώνυμος κόσμος
Β. το συναίσθημα – επιπέδωση δηλαδή απουσία συναισθήματος χαράς ή θλίψη, ψυχωσικό άγχος, ψυχωσική κατάθλιψη ( όταν το άγχος ή η κατάθλιψη δεν προέρχεται από ρεαλιστικά αίτια φανταστικά)
Γ. ο λόγος – αλογία, νεολογισμοί, το να φτιάχνει δηλαδή κανείς καινούργιες λέξεις, λογόρροια με ασυναρτησία
Δ. η συμπεριφορά – απομόνωση, τάση φυγής προς άγνωστη κατεύθυνση, παραμέληση βασικών αναγκών (διατροφή, επαρκής ένδυση, έκθεση σε κρυο/ζέστη,κοκ), αγνόηση κοινωνικών νορμών και άλλων ανθρώπων.
Σημαντικό ρόλο στη διάγνωση έχει η διάρκεια του επεισοδίου όπου εμφανίζονται τα σημεία και τα συμπτώματα, η επανάληψη εμφάνισης επεισοδίων και η ίδια η φύση των σημείων και συμπτωμάτων. Καθώς δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή μία αποδεκτή διαγνωστική εργαστηριακή μέθοδος που να καταδεικνύει την ύπαρξη της σχιζοφρένειας, οι κλινικοί καθοδηγούνται από τη συσσωρευμένη εμπειρία από τον 19ο αιώνα, οπότε και αναγνωρίστηκε η ύπαρξη του συνδρόμου. Βρήκαμε δηλαδή από την παρατήρηση χιλιάδων ασθενών ποια στοιχεία συνδυάζονται με ποιο τρόπο στην κλινική τους εικόνα και τι μελλοντική πορεία καταδεικνύουν. Αρχικά, εφόσον ένας ασθενής παρουσιάσει στοιχεία ψύχωσης τότε πρέπει να εξεταστεί πολύ προσεκτικά το σύνολο της ψυχοσύνθεσης του καθώς κάθε τέτοια περίπτωση δεν είναι απαραίτητα σχιζοφρένεια.
-Πώς συμπεριφέρεται ένας ασθενής με σχιζοφρένεια;
Η συμπεριφορά ενός ασθενή με σχιζοφρένεια σε ενεργό επεισόδιο ψύχωσης είναι το πρώτο στοιχείο που τραβά τη προσοχή. Σπάνια ο σχιζοφρενής θα καταστεί βίαιος και αυτό εφόσον αισθανθεί να απειλείται. Ο ίδιος δεν θέλει να σχετίζεται με τον έξω κόσμο και η τυχόν ενασχόληση συνήθως είναι σε παραληρητικό επίπεδο, δηλαδή με την λανθασμένη αίσθηση ότι παρακολουθείται, ότι θέλουν το κακό του, κοκ. Εφόσον ο ασθενής έχει βοηθηθεί αποτελεσματικά τότε δεν διαφέρει από τον οποιοδήποτε. Δυστυχώς καθώς η σχιζοφρένεια είναι ένα προοδευτικό κλινικό σύνδρομο, συχνά ο σχιζοφρενής επιβαρύνεται με τη πάροδο του χρόνου από γενική έκπτωση των γνωστικών του ικανοτήτων (συγκέντρωση, προσοχή, μνήμη).
Επίσης συχνά παρουσιάζει μεγάλη ανασφάλεια απέναντι σε άλλους και περιθωριοποιείται πολύ εύκολα. Παραμένει όμως άνθρωπος όπως όλοι μας, με τις ίδιες ανάγκες για ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία και με τις δικές του δεξιότητες οι οποίες αρκετές φορές μπορεί να επαρκούν ώστε να ζει αυτόνομα.
Η κλινική πορεία ενός σχιζοφρενή εξαρτάται κατά περίπτωση τόσο από την εσωτερική εξέλιξη της υποκείμενης νόσου, όσο και από την ύπαρξη ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος, είτε οικογενειακού είτε κρατικού. Ο ασθενής μπορεί να παρακολουθείται με τακτικές επισκέψεις σε εξωτερικά ιατρεία δομών ψυχικής υγείας ή ιδιωτών, μπορεί να διαμένει μόνιμα σε προστατευμένες δομές (διαμερίσματα, ξενώνες) ή μπορεί να νοσηλεύεται σταθερά σε εξειδικευμένες κλινικές ανάλογα με τη λειτουργικότητα του.
-Θεραπεύεται η σχιζοφρένεια;
Η θεραπεία ενός σχιζοφρενή αποτελεί ένα δύσκολο κεφάλαιο της Ιατρικής καθώς δεν έχουμε αναγνωρίσει την υποκείμενη παθολογία με τρόπο που να μας καθοδηγεί στη θεραπεία όπως με άλλες παθήσεις. Αναγκαστικά η θεραπεία στρέφεται στρατηγικά στη πρόληψη των υποτροπών (νέων ψυχωσικών επεισοδίων) με τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής η οποία έχουμε δει ότι δρα αποτελεσματικά στην ύφεση των σημείων και των συμπτωμάτων σε περιόδους ψυχωσικών επεισοδίων. Στόχος είναι η διατήρηση του ασθενή σε ύφεση ούτως ώστε να μπορεί να αποφευχθεί η αποδιοργάνωση του από ένα νέο επεισόδιο που μπορεί να διαρκέσει πολλές ημέρες. Πέρα από τη φαρμακοθεραπεία σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός θετικού περιβάλλοντος για τον ασθενή αποτελούν οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις με στόχο την ενίσχυση κοινωνικών δεξιοτήτων, δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας και εύρεση προστατευόμενης εργασίας, εκπαίδευση της οικογένειας, χορήγηση ενίσχυσης εισοδήματος, απαραίτητη σε κάθε περίπτωση είναι η συνεργασία μίας ομάδας επαγγελματιών ψυχικής υγείας με τον ασθενή και την οικογένεια του ούτως ώστε να μπορέσει αυτός ο άνθρωπος να παραμείνει ενταγμένος στο κοινωνικό σύνολο.
Πηγή: http://www.daypress.gr/
Η ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ
1. Τι είναι η σχιζοφρένεια;Η σχιζοφρένεια είναι μια περίπλοκη διαταραχή, με κλινικά χαρακτηριστικά που ποικίλλουν. Η διάγνωση της είναι ουσιαστικά «διάγνωση αποκλεισμού». Αυτό σημαίνει ότι η σχιζοφρένεια διαγιγνώσκεται αφού πρώτα απορριφθούν άλλου είδους ψυχωσικές, συναισθηματικές ή οργανικές διαταραχές.
Ο λόγος είναι ότι κανένα από τα κλινικά χαρακτηριστικά της διαταραχής δεν συνδέεται ευθέως με τη διάγνωση της και οι δοκιμασίες που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση δεν είναι αρκετά «ευαίσθητες». Η ενδεχόμενη σταδιακή επιδείνωση της νόσου, οι συχνές υποτροπές και η παρατεταμένη δυσλειτουργία των ασθενών στον κοινωνικό και τον επαγγελματικό τομέα καθιστούν τη σχιζοφρένεια μια σοβαρή διαταραχή.
2. Ποια είναι τα συμπτώματα και οι εμπειρία των ασθενών με σχιζοφρένεια;
Χαρακτηριστική στη σχιζοφρένεια είναι η έντονη αλλοίωση της εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητας. Αυτή η αλλοίωση (ή παραμόρφωση) της πραγματικότητας εκδηλώνεται με διαταραχές-συμπτώματα στην αντίληψη, τη σκέψη, το συναίσθημα, την ομιλία και τη συμπεριφορά.
Κατά τη διάρκεια της νόσου ο ασθενής περνά από διάφορες φάσεις. Τα κλινικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας βρίσκονται σε έξαρση κατά την ενεργό φάση, δηλαδή κατά τη διάρκεια ενός ψυχωτικού επεισοδίου, όταν το άτομο είναι έντονα διαταραγμένο. Η ενεργός φάση μπορεί να διαρκέσει ένα μήνα. Κάποια στοιχεία της διαταραχής μπορεί να επιμένουν έως και έξι μήνες αν έχει γίνει η κατάλληλη θεραπεία, διαφορετικά μπορεί να διαρκέσουν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Στη σχιζοφρένεια επηρεάζονται τόσο η σκέψη και η επικοινωνία όσο και η αντίληψη, το συναίσθημα και η συμπεριφορά.
Περιεχόμενο σκέψης και επικοινωνία
Ο ασθενής με σχιζοφρένεια δυσκολεύεται να Συγκεντρωθεί σε μια σκέψη και να εστιάσει την προσοχή του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ολοκληρώσει τους συλλογισμούς του. Χαρακτηριστικό της διαταραχής είναι οι παραληρητικές ιδέες. Οι παραληρητικές ιδέες είναι ψευδείς, μη λογικές ιδέες, που γίνονται δεκτές από το άτομο με ασυνήθιστη βεβαιότητα, δεν ανασκευάζονται με λογικά επιχειρήματα, και το περιεχόμενο τους είναι φανερά εσφαλμένο και παράδοξο για τους άλλους.
Οι πιο συνηθισμένες παραληρητικές ιδέες είναι:
• Παραληρητικές ιδέες μεγαλείου. Το άτομο πιστεύει ότι έχει ειδικές ικανότητες ή ξεχωριστή δύναμη (π.χ. μπορεί να πιστεύει ότι είναι αγγελιαφόρος του Θεού).
• Παραληρητικές ιδέες δίωξης. Το άτομο πιστεύει ότι διώκεται ή ότι κάποιοι θέλουν το κακό του (π.χ. νομίζει ότι τον αναζητά η αστυνομία ή μια διεθνής οργάνωση με σκοπό να τον εξοντώσουν).
• Παραληρητικές ιδέες συσχέτισης. Το άτομο θεωρεί ότι τυχαία γεγονότα έχουν άμεση σχέση με το ίδιο (π.χ. μπορεί να πιστεύει ότι στο λεωφορείο όλοι το κοιτάζουν και το σχολιάζουν).
• Ερωτομανιακές παραληρητικές ιδέες. Το άτομο πιστεύει ότι είναι αντικείμενο ερωτικού πόθου σημαντικών προσωπικοτήτων.
• Ζηλοτυπικές παραληρητικές ιδέες. Το άτομο πιστεύει ότι ο/η σύντροφος του το απατά.
• Παραληρητικές ιδέες διαβάσματος της σκέψης. Το άτομο πιστεύει ότι οι άλλοι μπορούν να διαβάσουν τις σκέψεις του.
• Εκπομπή σκέψης. Το άτομο πιστεύει ότι οι σκέψεις του ακούγονται και έτσι οι άλλοι τις γνωρίζουν.
• Τοποθέτηση σκέψης. Το άτομο πιστεύει ότι μια εξωτερική δύναμη βάζει σκέψεις στο μυαλό του.
• Αφαίρεση σκέψης. Το άτομο πιστεύει ότι μια εξωτερική δύναμη αφαιρεί σκέψεις από το μυαλό του.
Επειδή η διαταραχή της σχιζοφρένειας επηρεάζει τη δομή και την οργάνωση της σκέψης, επόμενο είναι να επηρεάζεται και ο λόγος του ασθενή. Στη σχιζοφρένεια ο λόγος χαρακτηρίζεται από τη χρήση περίεργων λέξεων και από ασυναρτησίες-ασάφειες. Ο ασθενής μπορεί να χρησιμοποιεί λέξεις που δεν υπάρχουν, αλλά σημαίνουν κάτι για τον ίδιο, χωρίς εντούτοις να είναι σε θέση να μεταφέρει τη σημασία τους στους άλλους. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιεί λέξεις που δεν έχουν λογική αλλά φωνολογική σχέση μεταξύ τους (π.χ. «μήλο», «φύλλο», «ξύλο»). Η δυσκολία στην επικοινωνία συμβάλλει στην κοινωνική απομόνωση των ατόμων με σχιζοφρένεια.
Αντίληψη
Στη σχιζοφρένεια οι αισθήσεις είναι συχνά υπερευαίσθητες (π.χ. στον ήχο, το φως και τις οσμές). Ο ασθενής μπορεί επίσης να έχει ψευδαισθήσεις και παραισθήσεις. Στις ψευδαισθήσεις το άτομο αντιλαμβάνεται πράγματα που στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν (π.χ. βλέπει μορφές ή ακούει φωνές), καθώς και μεταβολές στο περιβάλλον (π.χ. ότι οι άνθρωποι κονταίνουν ή ψηλώνουν, ότι τα αντικείμενα στο χώρο αλλάζουν διαστάσεις, χρώματα ή μορφή).
Συναίσθημα
Το άτομο με σχιζοφρένεια βιώνει ένα συνεχές άγχος, το οποίο δεν μπορεί να εξηγήσει. Συχνά στη σχιζοφρένεια το συναίσθημα χαρακτηρίζεται ως «αμβλυμένο» (η ένταση του συναισθήματος είναι σχετικά πιο μειωμένη από το σύνηθες), «επίπεδο» (υπάρχει απουσία κάθε συναισθηματικής έκφρασης) ή και «απρόσφορο» (το συναίσθημα που εκφράζεται δεν ταιριάζει με την περίσταση, π.χ. το άτομο γελά και δείχνει ευδιάθετο ενώ περιγράφει κάτι πολύ δυσάρεστο). Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι το άτομο παύει σταδιακά ή απότομα να ενδιαφέρεται για καταστάσεις, ασχολίες ή ανθρώπους που ήταν σημαντικοί για το ίδιο.
Συμπεριφορά
Αυτοί που έχουν νοσηλευτεί πολλές φορές και για μεγάλο χρονικό διάστημα, ή οι ασθενείς που πάσχουν από σχιζοφρένεια βαριάς μορφής μπορεί να κάνουν περίεργες χειρονομίες, να στέκονται σε ασυνήθιστες στάσεις, να κάνουν γκριμάτσες, να βαδίζουν πάνω κάτω, να μένουν ακίνητοι για πολλή ώρα. Γενικά οι ασθενείς με σχιζοφρένεια έχουν μειωμένες κινητικές αντιδράσεις σε αλλαγές που συμβαίνουν στο περιβάλλον και κάνουν λιγότερες αυθόρμητες κινήσεις. Συχνά επίσης δεν παίρνουν πρωτοβουλίες (π.χ. δεν πλένονται, δεν ντύνονται, δεν τρώνε με μαχαίρι και πιρούνι, σταματούν να τηλεφωνούν σε φίλους, παύουν να ασχολούνται με τις συνηθισμένες δραστηριότητες τους). Η συμπεριφορά τους μπορεί να χαρακτηριστεί ως άσκοπη και άστοχη: περιφέρονται για πολλές ώρες στο δρόμο, βαδίζουν διαρκώς μέσα στο σπίτι ή κάθονται για αρκετή ώρα σε μια καρέκλα χωρίς να κάνουν τίποτα.
3. Πόσο συχνά εμφανίζεται n σχιζοφρένεια;
Η σχιζοφρένεια έχει περιγραφεί σε όλους τους πληθυσμούς και σε όλους τους πολιτισμούς από την αρχαιότητα. Παρουσιάζεται περίπου στο 1% του γενικού πληθυσμού. Προσβάλλει εξίσου άνδρες και γυναίκες. Στους άνδρες όμως εκδηλώνεται μεταξύ 18 με 25 ετών και στις γυναίκες μεταξύ 25 και 35 ετών.
- Ποια είναι τα αίτια της σχιζοφρένειας
Γενετικά
Στη σχιζοφρένεια υπάρχει κληρονομική προδιάθεση, δηλαδή η πιθανότητα εμφάνισης της νόσου αυξάνεται όταν υπάρχει βιολογική συγγένεια με ασθενή. Παρόλο όμως που η γενετική βάση της έχει υποστηριχθεί από πολλές μελέτες, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και ψυχολογικοί παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση της. Οι οικογένειες δεν μοιράζονται μόνο γονίδια, αλλά έχουν και το ίδιο περιβάλλον, δηλαδή έχουν κοινές εμπειρίες, κοινές δυσκολίες στη ζωή και κοινά μοντέλα συμπεριφοράς. Έτσι το κάθε μέλος μαθαίνει και επηρεάζεται από τον τρόπο συμπεριφοράς των υπολοίπων.
Νευροβιολογικά
Η κυριότερη νευροβιοχημική διαταραχή που παρατηρείται στη σχιζοφρένεια σχετίζεται με τη δυσλειτουργία των νευροδιαβιβαστικών συστημάτων, κυρίως του ντοπαμινεργικού αλλά και των υπολοίπων. Από το 1970 ως αιτία εμφάνισης της νόσου θεωρούνταν η αυξημένη παραγωγή ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Αυτή η θεωρία έχει κάποια βάση, αφού η αποτελεσματικότητα μερικών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της σχιζοφρένειας σχετίζεται με την ανταγωνιστική τους δράση στους ντοπαμινεργικούς υποδοχείς.
Εκτός από νευροχημικές διαταραχές, στον εγκέφαλο των σχιζοφρενών έχουν επίσης βρεθεί δομικές ανωμαλίες, δηλαδή ανατομικές και λειτουργικές διαφορές σε σχέση με τον υγιή πληθυσμό. Τα κυριότερα νευροφυσιολογικά ευρήματα σε σχιζοφρενείς είναι οι διογκωμένες εγκεφαλικές αρτηρίες και η μειωμένη δραστηριότητα στο μετωπιαίο λοβό, ο οποίος σχετίζεται με τις εκτελεστικές λειτουργίες όπως η προσοχή και η κριτική ικανότητα.
Παρότι όμως οι μέθοδοι στην έρευνα έχουν εξελιχθεί, οι γνώσεις μας για τη λειτουργία του εγκεφάλου εξακολουθούν να μην είναι τόσο επαρκείς. Έτσι, το ερώτημα αν οι νευροβιολογικές διαταραχές είναι οι αιτίες ή το αποτέλεσμα της σχιζοφρένειας δεν έχει ακόμη απαντηθεί.
Παρόλο που οι διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις δεν προκαλούν την εμφάνιση της σχιζοφρένειας, φαίνεται να επηρεάζουν την πορεία της (π.χ. την πιθανότητα υποτροπής του ασθενή). Γενικά, ένας ασθενής θεωρείται ότι υποτροπιάζει όταν, ενώ έχει κάπως βελτιωθεί και σταθεροποιηθεί, τα συμπτώματα του επανεμφανίζονται ή επιδεινώνονται. Η θεωρία του «εκφραζόμενου συναισθήματος» αναφέρεται στη συναισθηματική στάση και στο βαθμό υπερεμπλοκής των μελών της οικογένειας απέναντι στον ασθενή (κατά πόσο δηλαδή τα μέλη της οικογένειας επιτρέπουν την αυτονομία και ενισχύουν την πρωτοβουλία του ασθενή). Η κριτική, η συναισθηματική υπερεμπλοκή, η εχθρότητα, η εγκαρδιότητα και τα θετικά σχόλια απέναντι στον ασθενή συγκροτούν το «συναισθηματικό κλίμα» στην οικογένεια, το οποίο μπορεί να επηρεάσει θετικά ή αρνητικά την πορεία της σχιζοφρένειας. Υπάρχει η άποψη ότι στις οικογένειες που είναι επικριτικές απέναντι στον ασθενή, και στις οποίες υπάρχουν εχθρότητα και συχνές συγκρούσεις (υψηλό «εκφραζόμενο συναίσθημα»), δημιουργείται ένα στρεσογόνο περιβάλλον, που επιβαρύνει την εύθραυστη ικανότητα προσαρμογής του σχιζοφρενή και προκαλεί την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων. Δεν είναι ωστόσο ξεκάθαρο εάν στις οικογένειες των σχιζοφρενών προϋπήρχε υψηλό «εκφραζόμενο συναίσθημα» ή το συναίσθημα αυτό εμφανίζεται εξαιτίας της διαταραχής του ασθενή.
Άλλος ένας σημαντικός παράγοντας που φαίνεται ότι επηρεάζει την πορεία της νόσου είναι και η επιβάρυνση της οικογένειας, καθώς η φροντίδα του ασθενή είναι δύσκολη και απαιτεί προσπάθεια από όλα τα μέλη. Είναι σημαντικό η φροντίδα του ασθενή να μην ανατίθεται σε ένα μόνο άτομο, αλλά να μοιράζεται σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Βεβαίως, τα μέλη της οικογένειας πρέπει παράλληλα να φροντίσουν και για τη δική τους ποιότητα ζωής. Επειδή η φροντίδα του ασθενή είναι αρκετά απαιτητική και επιβαρύνει σωματικά και συναισθηματικά τα άτομα που ζουν μαζί του, συστήνεται η συμμετοχή της οικογένειας σε «ψυχοεκπαιδευτικά» προγράμματα. Έτσι τα μέλη θα αποκτήσουν τόσο τις γνώσεις για τη φύση της ασθένειας όσο και τις δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να φροντίσουν τον ασθενή και ταυτόχρονα να βελτιώσουν τη δική τους ζωή.
Η προσέγγιση «προδιάθεση-στρες» υποστηρίζει ότι υπάρχουν βιολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες οι οποίοι αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν την έναρξη και την πορεία της σχιζοφρένειας. Ο όρος «προδιάθεση» αναφέρεται στους γενετικούς παράγοντες, οι οποίοι μπορεί να επηρεάσουν και τους νευροβιολογικούς παράγοντες που προαναφέρθηκαν. Η προδιάθεση θεωρείται ένας παράγοντας που πρέπει να υπάρχει, αλλά δεν είναι αρκετός για να προκαλέσει την εμφάνιση της νόσου. Ένας άνθρωπος δηλαδή που έχει τη βιολογική προδιάθεση μπορεί να μην εμφανίσει σχιζοφρένεια εάν δεν συντρέξουν κάποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Σε αυτή την προσέγγιση ο όρος «στρες» αναφέρεται σε καταστάσεις που επιδρούν στον οργανισμό κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του, ή στην επίδραση «ψυχοπιεστικών» γεγονότων τα οποία περιορίζουν την ικανότητα του ατόμου (με τάση προς τη νόσο) να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της καθημερινότητας.
5. Ποια είναι n πορεία της σχιζοφρένειας;
Η διαταραχή εκδηλώνεται συνήθως κατά την εφηβεία ή κατά τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που εμφανίζεται μετά την ηλικία των 45 ετών.
Η σχιζοφρενείς μπορεί να έχει οξεία ή βραχεία έναρξη. Η βραχεία έναρξη συνοδεύεται από δυσλειτουργικότητα κατά την παιδική ηλικία (π.χ. επιθετικότητα, έλλειψη κοινωνικότητας, απομόνωση, απουσία ενδιαφερόντων). Κατά κανόνα πάντως τα πρώτα σημάδια εμφανίζονται στην εφηβεία, οπότε το άτομο αρχίζει σταδιακά να απομονώνεται, να αδιαφορεί για τα μαθήματα του, να εγκαταλείπει τις ευχάριστες δραστηριότητες, να περνά πολλές ώρες μόνο του, να μιλά περίεργα, να αποφεύγει την επαφή με το βλέμμα, να έχει εκρήξεις οργής.
Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι η ύπαρξη αυτών των συμπτωμάτων δεν σημαίνει απαραίτητα και την εμφάνιση σχιζοφρένειας, καθώς πολλές από τις συγκεκριμένες συμπεριφορές είναι χαρακτηριστικές της παιδικής και εφηβικής ηλικίας- Η διάγνωση της σχιζοφρένειας γίνεται αποκλειστικά από ειδικούς και μόνο όταν το άτομο έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του. Η οξεία έναρξη συνοδεύεται από την εμφάνιση ενός ψυχωσικού επεισοδίου.
Παρόλο που δεν υπάρχει κάποιος κοινά αποδεκτός ορισμός, ως «ψύχωση» ορίζεται η ανικανότητα διαχωρισμού ανάμεσα στο τι είναι πραγματικό και τι όχι, ακόμη και όταν οι αποδείξεις για την πραγματικότητα είναι ξεκάθαρες. Το άτομο με ψύχωση έχει διαταραγμένη ικανότητα ελέγχου της πραγματικότητας, δηλαδή η υποκειμενική αντίληψη του δεν είναι ρεαλιστική.
Οι δύο πιο συνηθισμένες μορφές έναρξης είναι:
• Οξεία έναρξη με αποκατάσταση και περιοδικά επεισόδια που ποικίλλουν ως προς το βαθμό αποκατάστασης.
• Βραδεία έναρξη με περιορισμένα συμπτώματα και διάφορα επίπεδα αποκατάστασης με το χρόνο.
Η πορεία της νόσου διαφέρει πολύ από ασθενή σε ασθενή. Τέσσερις είναι οι πιο συνηθισμένες:
• Ένα μοναδικό επεισόδιο.
• Επαναλαμβανόμενα επεισόδια με ενδιάμεσα μικρά χρονικά διαστήματα στα οποία δεν υπάρχουν καθόλου συμπτώματα.
• Επαναλαμβανόμενα επεισόδια με ένα μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ τους, στο οποίο δεν υπάρχουν καθόλου συμπτώματα.
• Επαναλαμβανόμενα επεισόδια χωρίς στο μεσοδιάστημα να υποχωρούν πλήρως τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας.
Πολλοί από τους ασθενείς παλεύουν με τη σχιζοφρένεια για όλη τους τη ζωή, με περιόδους βελτίωσης και υποτροπές. Περίπου το 30% παρουσιάζει σημαντική βελτίωση στη λειτουργικότητα του έχοντας ακολουθήσει θεραπευτική αγωγή. Ποσοστό 40% έως 50% έχει γενικά δυσμενή πρόγνωση. Αυτό σημαίνει μεγάλη πιθανότητα εμφάνισης συχνών επεισοδίων, που έχουν ως αποτέλεσμα τη συνεχή μείωση της λειτουργικότητας, τις συχνές νοσηλείες και τον αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας.
6. Υπάρχουν προγνωστικοί παράγοντες για την πορεία της σχιζοφρένειας;
Έχουν βρεθεί τρεις σημαντικοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την πορεία της νόσου:
• Η ποιότητα της λειτουργικότητας του ασθενή πριν από την έναρξη της νόσου: όσο καλύτερη ήταν, τόσο πιο ευνοϊκή θα είναι η πρόγνωση.
• Η ύπαρξη υποστηρικτικού κοινωνικού περιβάλλοντος.
• Το είδος των συμπτωμάτων: οι ασθενείς με κύρια συμπτώματα τις παραισθήσεις και τις παραληρητικές ιδέες (τα λεγόμενα «θετικά» συμπτώματα) έχουν καλύτερη πρόγνωση από τους ασθενείς με απάθεια, απουσία συναισθηματικής έκφρασης και έλλειψη ικανοποίησης από τις χαρές της ζωής (τα λεγόμενα «αρνητικά» συμπτώματα).
Το άτομο με σχιζοφρένεια και τα κοντινά του πρόσωπα είναι πολύ σημαντικό να θυμούνται ότι αυτή η παράξενη συμπεριφορά που εμφανίζεται στην ενεργό φάση της ασθένειας δεν είναι μόνιμη. Κατά τη διάρκεια της ενεργού φάσης, τόσο για το άτομο με σχιζοφρένεια όσο και για τους ανθρώπους του περιβάλλοντος του, συμβαίνουν ακατανόητα πράγματα και επικρατούν συναισθήματα φόβου, θυμού, άγχους, απογοήτευσης, ακόμη και ενοχών. Αυτό το διάστημα όμως είναι σύντομο. «Βγαίνοντας» από την ενεργό φάση, το άτομο με σχιζοφρένεια μπορεί να λειτουργήσει ικανοποιητικά και να αναλάβει τις δραστηριότητες που είχε πριν μπει σε αυτή τη φάση. Στην επάνοδο του στην καθημερινή ζωή συμβάλλουν άμεσα και αποτελεσματικά η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπεία.
7. Ποιες θεραπευτικές μέθοδοι υπάρχουν για τη σχιζοφρένεια;
Φαρμακοθεραπεία
Η αντιψυχωσική θεραπευτική αγωγή που χορηγείται στους ασθενείς Με σχιζοφρένεια έχει στόχο τη μείωση των συμπτωμάτων τους. Παρότι δεν πετυχαίνει απαραίτητα την ίαση, η φαρμακοθεραπεία θεωρείται απαραίτητη. Μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως παρκινσονισμό, τρέμουλο στα άκρα, υπνηλία, ξηροστομία ή σεξουαλικές δυσλειτουργίες, υπάρχουν όμως φάρμακα που αντισταθμίζουν αυτές τις αρνητικές επιδράσεις των αντιψυχωσικών. Ο ασθενής είναι απαραίτητο να συμμορφώνεται με τις ιατρικές οδηγίες, επειδή η διακοπή της αγωγής πολύ συχνά οδηγεί σε υποτροπή. Το άτομο τηρεί καλύτερα τη φαρμακευτική αγωγή όταν γνωρίζει περισσότερα για τη φύση της ασθένειας του και για το ρόλο των φαρμάκων. Τα σύγχρονα φάρμακα για τη σχιζοφρένεια είναι πολύ αποτελεσματικά και σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να ενθαρρύνεται ο ασθενής που αρνείται να τα πάρει.
Ψυχοθεραπεία
Πολλές μελέτες δείχνουν ότι η γνωσιακή-συμπεριφοριστική προσέγγιση είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική για τη διαχείριση των συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας και κατά την ενεργό φάση.
Αποτελεσματικές είναι επίσης οι διάφορες ψυχοεκπαιδευτικές παρεμβάσεις σε επίπεδο οικογένειας, πάντα σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή. Η αποτελεσματικότητα της συμπεριφοριστικής θεραπείας οικογένειας με σχιζοφρενές μέλος έχει και αυτή υποστηριχθεί από πολλές έρευνες. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η φαρμακευτική αγωγή θεωρείται απαραίτητη και οι ασθενείς που συμμετείχαν σε αυτές τις έρευνες έπαιρναν φάρμακα.
Ατομική ψυχοθεραπεία
Τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν γίνει πολύ σημαντικά βήματα στην ατομική γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία της σχιζοφρένειας. Το άτομο αρχικά μαθαίνει για τη φύση της ασθένειας του και σταδιακά διδάσκεται πώς να αντιμετωπίζει με πιο λειτουργικό τρόπο τα συμπτώματα και τις συνέπειες της σχιζοφρένειας. Η θεραπεία περνά από αρκετές φάσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων ο ασθενής εκπαιδεύεται:
• Στην αναγνώριση των αρχικών συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας, ώστε να είναι σε θέση να ζητήσει έγκαιρα θεραπευτική βοήθεια πριν ξεκινήσει η υποτροπή.
• Στην ενεργητική αντιμετώπιση των παραληρητικών ιδεών.
• Στην επίλυση προβλημάτων.
• Στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του άγχους.
• Στις δεξιότητες επικοινωνίας.
• Στη διεκδικητική συμπεριφορά.
Ομαδική ψυχοθεραπεία
Στην ομαδική θεραπεία το άτομο ανάλογα με τις ανάγκες του μπορεί να εκπαιδευτεί σε στοιχειώδεις δεξιότητες που ίσως έχουν εκλείψει λόγω της φύσης και της χρονιότητας της ασθένειας. Έτσι μπορεί να εκπαιδευτεί στη βασική διαπροσωπική επικοινωνία (π.χ. να μάθει να χαιρετά τους άλλους, να τους κοιτά όταν τους μιλά, να ολοκληρώνει μια συζήτηση), στην αναγνώριση και την έκφραση συναισθήματος κ.λπ. Στόχος της ομαδικής θεραπείας είναι και η αύξηση της κοινωνικότητας του ατόμου, η οποία στη σχιζοφρένεια διαταράσσεται.
Ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα για την οικογένεια
Τα προγράμματα αυτά έχουν κατ' αρχάς στόχο να απενοχοποιήσουν την οικογένεια και να της προσφέρουν τις απαραίτητες γνώσεις για τη φύση·της ασθένειας και την αναγνώριση των πρώτων συμπτωμάτων που μπορεί να υποδηλώνουν πιθανή υποτροπή, έτσι ώστε να στηρίξει και να ενθαρρύνει το άτομο να ζητήσει έγκαιρα βοήθεια. Στους στόχους των ψυχοεκπαιδευτικών προγραμμάτων υπάγονται επίσης η βελτίωση της διαπροσωπικής επικοινωνίας, η άσκηση στην έκφραση θετικών και αρνητικών συναισθημάτων, η παροχή συμβουλευτικής στα μέλη της οικογένειας σχετικά με τις προσωπικές τους επιδιώξεις και τους τρόπους βελτίωσης του επιπέδου της ζωής τους. Σημαντική είναι και η συμμετοχή σε ομάδες αυτοβοήθειας, στις οποίες τα άτομα που βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις προσφέρουν στήριξη το ένα στο άλλο.
Τι να διαβάσω για να βοηθήσω τον εαυτό μου;
Στα ελληνικά δεν υπάρχει βιβλίο αυτοβοήθειας για τη σχιζοφρένεια. Εξαιρετικό για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα για την ψυχοεκπαιδευτική διαδικασία αντιμετώπισης της σχιζοφρένειας είναι το βιβλίο του Μ. Μαδιανού, Η μηλιά κάτω από το μήλο.
Πηγή: http://www.newmommy.gr/