Ο Κύριλλος γεννήθηκε στα Ιεροσόλυμα επί βασιλείας του Κωνσταντίνου του Μεγάλου και εκοιμήθη επί βασιλείας του Θεοδοσίου του Μεγάλου (315-386). Χειροτονήθηκε ιερέας το έτος 346 και κατόπιν, διαδέχθηκε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο στα Ιεροσόλυμα τον όσιο Μάξιμο, μετά τον θάνατό του το 350. Σε τρείς περιπτώσεις εκθρονίστηκε και εξορίστηκε. Ανεκλήθη από την εξορία επί βασιλείας του Θεοδοσίου, αλλά δεν αποκαταστάθηκε στο αξίωμά του. Έζησε ειρηνικά οκτώ ακόμη χρόνια και υστέρα παρέδωσε την αγία ψυχή του στον Θεό.
Ο ποιμενάρχης Κύριλλος έδωσε δύο καίριες πνευματικές μάχες: μία εναντίον των αρειανιστών, οι οποίοι είχαν ισχυροποιηθεί υπό τον βασιλέα Κωνστάντιο, γιο του αγίου Κωνσταντίνου και η άλλη, όταν βασίλευε ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, εναντίον αυτού του προδότη και των Ιουδαίων.
Την περίοδο που κυριαρχούσαν οι αρειανόφρονες, έλαβε χώρα ένα υπερφυσικό φαινόμενο. Την ημέρα της Πεντηκοστής, στις εννέα το πρωί, εμφανίστηκε στον ουρανό πάνω από τα Ιεροσόλυμα και μέχρι το ’Όρος των Ελαιών, ένας μεγάλος φωτεινός Σταυρός, λαμπρότερος και από τον ήλιο. Το υπερφυσικό αυτό φαινόμενο -το οποίο διήρκεσε πολλές ώρες, το είδαν όλοι οι κάτοικοι των Ιεροσολύμων και αναφέρθηκε επισήμως στον αυτοκράτορα Κωνστάντιο- συνέβαλε τα μέγιστα στην αποκατάσταση της Ορθοδοξίας έναντι των αιρετικών.
Αλλά και ένα δεύτερο θεόσταλτο σημείο έλαβε χώρα επί βασιλείας του Παραβάτη Ιουλιανού. Ο Ιουλιανός, προκειμένου να εξευτελίσει τους χριστιανούς, έπεισε τους Εβραίους να αποκαταστήσουν τον Ναό του Σολομώντος. Ο αρχιεπίσκοπος Κύριλλος προσευχήθηκε θερμά στον Θεό για να το αποτρέψει αυτό. Συνέβη τότε ένας φοβερός σεισμός, που κατέστρεψε ό,τι είχαν προλάβει να κτίσουν. Σύντομα οι Εβραίοι άρχισαν να ξανακτίζουν τον Ναό. Πάλι όμως έγινε μεγάλος σεισμός και όχι μόνο κατέρρευσε το νέο οικοδόμημα, αλλά επίσης διασκορπίστηκαν οι πέτρες των θεμελίων του αρχαίου Ναού. Έτσι εκπληρώθηκαν οι λόγοι του Κυρίου: ου μη αφεθή ώδε λίθος επί λίθου ος ου μη καταλυθή (Μάρκ. 13,2 και Λουκ. 21,6).
Ανάμεσα στα πολλά συγγραφικά έργα του αγίου Πατρός Κυρίλλου είναι οι Κατηχήσεις του: ένα πρώτης τάξεως έργο, που διατηρείται μέχρι τις μέρες μας, επιμαρτυρώντας και επιβεβαιώνοντας τα θεμέλια της Ορθοδόξου Πίστεως και την πρακτική λειτουργική ζωή της αρχαίας Εκκλησίας.
Ο άγιος Κύριλλος ήταν πράος, ταπεινός και μαχητικός Ορθόδοξος ποιμενάρχης, αλλά και μεγάλος ασκητής, ο οποίος εξαντλούσε τον εαυτό του με νηστείες, όπως φανέρωνε το πελιδνό πρόσωπό του. Ύστερα από μία ζωή πολύμοχθη και καταστόλιστη με ιερούς αγώνες υπέρ της Ορθοδοξίας, ο άγιος αναπαύθηκε εν ειρήνη (σ.τ.μ. μάλλον το 386) και έλαβε την κατοικία του στις αιώνιες αυλές του Κυρίου.
(Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Ο Πρόλογος της Αχρίδος, Μάρτιος, εκδ. Άθως, σ. 162-164).
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’. Τὴν ὡραιότητα.
Στολὴν τὴν ἔνθεον, ἀμφιεσάμενος, στῦλος ὁλόφωτος, ὤφθης τῆς πίστεως, τῶν Ἀποστόλων ἐν Σιών, τὴν χάριν κεκληρωμένος· ὅθεν ἐνδιέπρεψας, εὐσέβειας τοῖς δόγμασι, καὶ πιστῶς ἐσκόρπισας, τῆς σοφίας τὸ τάλαντον. Καὶ νῦν ὑπὲρ ἡμῶν ἐκδυσώπει, Κύριλλε Πάτερ Ἱεράρχα.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’.
Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας διδάσκαλον ἀνέδειξε σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχεία τὰ πλούσια, Πάτερ Ἱεράρχα Κύριλλε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθήναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Κοντάκιον. Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Φερωνύμως γέγονε, τῇ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίᾳ, ὁ φωσφόρος λόγος σου, κῦρος οὐράνιον Πάτερ· γνῶσιν γάρ, τῆς ἀληθείας σοφῶς διδάσκων, ἔλλαμψιν, ἠθῶν ὁσίων καθυπογράφεις, καὶ παθῶν βραβεύεις λύσιν, τῇ σῇ πρεσβείᾳ, θεόφρον Κύριλλε.
Μεγαλυνάριον.
Ἔλλαμψιν πλουτήσας τὴν μυστικήν, ἐν Σιὼν τῇ θείᾳ, ὡς καθάρας σου τὴν ψυχήν, ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ δαβιτικῶς Ὁσίων, ἐκλάμπεις ὥσπερ λύχνος, παμμάκαρ Κύριλλε.
