Ο σκοπός της λειτουργικής περιόδου του Τριωδίου μέσα στη ζωη της Εκκλησίας μας είναι να μας θυμίσει όλες τις ευεργεσίες του Θεού, τις οποίες έκανε από τότε που μας δημιούργησε.
Θελει ακόμη η Εκκλησία μας την περίοδο αυτή να μας βοηθήσει να μην ξεχάσουμε πως είμαστε πλάσματα του Θεού με τελικό μας προορισμό την ένωσή μας με τον Θεο. Το Τριώδιο μας μιλάει επίσης και για τα άγια Παθη του Κυρίου μας, για την Ανάστασή Του και την άνοδό του στούς ουρανούς. Οι Ύμνοι του Τριωδίου είναι ανεπανάληπτα κείμενα.
Είναι κείμενα θεολογικά, δοξολογικά και κατηχητικά. Οι θμνογράφοι υμνούν και δοξάζουν. Γι'αυτό και δεν μπορούμε να τα θεωρήσουμε απλώς ως φιλολογικά κείμενα, αλλά ως αναπόσπαστα στοιχεία της λειτουργικής ζωής και πράξης της Εκκλησίας μας.
"Ὁ Δημιουργός τῶν ἄνω καί τῶν κάτω Τρισάγιον μέν ὕμνον ἐκ τῶν Ἀγγέλων Τριώδιον δέ παρ'ἀνθρώπων δέχου". Οι παραπάνω στίχοι του Τριωδίου, που ψάλλουμε την περίοδο αυτή, αντι για προοίμιο, μιλούν για τούς Αγγέλους που αναπέμπουν στον Δημιουργό των άνω τον τρισάγιο ύμνο, ενώ οι άνθρωποι ψάλλουν προς τον Δημιουργό των κάτω αγγελικούς ύμνους. Από αυτούς τούς τριωδίους ύμνους -τρεις ωδές-έλαβε και το όνομά της η περίοδος του λειτουργικού έτους που διανύουμε. Ανάλογα με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, παλαιότερα, το διέκριναν σε Τριώδιον Κατανυκτικόν, από την αρχη μέχρι και το Πασχα, και σε Τριώδιον Χαρμόσυνον από το Πασχα μέχρι την Κυριακή των Αγίων Παντων, που κατακλείει τον κύκλο των κινητών εορτών. Το ξεχωριστό λειτουργικό βιβλίο περιλαμβάνει τις καθημερινές Ακολουθίες και χωρίζεται : α) στην προπαρασκευα -στική περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής, β) στην Μεγάλη Σαρακοστή, και γ) στην Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα.
Προπαρασκευαστική περίοδος
"Τήν παροῦσαν ἡμέραν", γράφει ὁ Συναξαριστής Κάλλιστος Ξανθόπουλος, "σύν Θεῷ, καί τοῦ Τριωδίου ἀρχόμεθα. Πολλοί μέν τῶν ἁγίων καί θεοφόρων μουσουργῶν ἡμῶν Πατέρων (ὁ ποιητής Κοσμᾶς, ὁ Θεόδωρος, ὁ Ἰωσήφ τῆς Μονῆς Στουδίου, καθώς καί ὁ σοφώτατος βασιλεύς Λέων καί τοῦ Ἐπισκόπου Ἱδροῦντος τοῦ Μοναχοῦ Μάρχου) ἄριστα ἐμελούργησαν". Καθε φορά που αρχίζει κάτι νέο, η Εκκλησία μας προσκαλεί να πορευθούμε μαζί της. Μας προετοιμάζει από νωρίτερα. Κι'αυτό, γιατί έχει βαθειά γνώση της ανθρώπινης φύσης μας. Γνωρίζει ότι ζούμε μια τρομακτική κοσμικότητα. Αναγνωρίζει τις αδυναμίες μας. Η πρώτη αναγγελία του Τριωδίου γίνεται ήδη από την Κυριακή του Ζακχαίου. "Σήμερον γάρ ἐν τῷ οἴκῳ σου δεῖ με μεῖναι", διαβάζουμε στό Εὐαγγέλιο τοῦ Λουκᾶ (19, 1-10). Να μια καταπληκτική φράση της Θείας Οικονομίας της σωτηρίας του ανθρώπου. Ο Θεός βρίσκεται μαζί με τούς ανθρώπους, κοντα τους, και οι άνθρωποι μπορούν να Τον δουν, όταν το θελήσουν, και μάλιστα σήμερα.
Τον τόνο και το χρώμα στο Τριώδιο τον δίνουν οι τρεις Κυριακές που προηγούνται σαν προανάκρουσμα όλης της αρμονίας του. Οι Κυριακές αυτές είναι η Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, η Κυριακή του Ασώτου και η Κυριακή της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού. Όσα λέγονται στις ακολουθίες των ημερών αυτών βασίζονται σε ανάλογα αγιογραφικά αναγνώσματα και ορίστηκαν από τούς αγίους και θεοφόρους Πατέρες με σκοπό να μας προετοιμάσουν ψυχικά και πνευματικά και να μας ενδυναμώσουν για τούς πνευματικούς αγώνες.
